مینا باقری

بررسي عملكرد و مقايسه اقتصادي گونه هاي مختلف علوفه اي ( يونجه و اسپرس) با توليد گندم در طرح تبديل ديم زارها در شهرستان فريدن اصفهان

چكيده

امروزه به دليل افزايش جمعيت انساني و ضرورت تأمين غذا، منابع طبيعي كشور بيش از هر زماني در معرض توسعه كشاورزي قرارگرفته و اكوسيستم­هاي مرتعي به طور بي­رويه به زراعت غلات ديم تبديل مي­گردد؛ به طوريكه هر ساله بسته به شرايط جوي، اجتماعي و اقتصادي از سطح مراتع كاسته شده و به وسعت ديم­زارهاي كم­بازده با توليد كشاورزي ناچيز و غير اقتصادي و همچنين اراضي رها شده، افزوده
مي­شود.توسعه بي­رويه زراعت ديم در زاگرس مركزي كه بخش عمده آن، از نظر شرايط اقليمي و فيزيوگرافي مناسب كشت غلات
نمي­باشد در سال­هاي اخير روبه گسترش بوده است. براساس نظرات كارشناسي و شواهد موجود   هرگاه اراضي ديم كم­بازده به كشت گياهان علوفه اي نظير اسپرس و يونجه اختصاص پيدا كند، علاوه بر حفظ محيط، بخش قابل ملاحظه­اي از علوفه مورد نياز دام ها را تأمين كرده و توليد حاصل نيز اقتصادي خواهد بود. از طرفي عدم دسترسي به اطلاعات علمي و كافي كه از تحقيقات كاربردي در زمينه زراعت ديم علوفه و غلات توليد شده باشد، انجام چنين تحقيقاتي را اجتناب ناپذير مي­سازد. بر اين اساس ضرورت داشت تا در رابطه با وضعيت توليد گياهان علوفه اي كشت شده (اسپرس و يونجه) و مقايسه ارزش توليد آن­ها با زراعت گندم ديم با هدف ارائه راه حل مناسب فني و اقتصادي جهت استفاده بهينه از اين گونه اراضي بررسي لازم انجام شود. در اين تحقيق امكان جايگزيني زراعت علوفه با غلات ديم در پنج مكان در منطقه بوئين و مياندشت فريدن اصفهان مورد بررسي قرارگرفت. در هر يك از مكان­ها كه به صورت تصادفي انتخاب شدند، عملكرد زراعت­هاي اسپرس، يونجه و گندم به روش قطع و توزين با استقرار 40 پلات يك متر مربعي براي هر محصول به صورت تصادفي سيستماتيك تعيين شد. تجزيه واريانس يك طرفه و مقايسه ميانگين بر روي آمار توليد و درآمد خالص با استفاده از نرم­افزار    انجام شد. مهم­ترين ويژگي­هاي اكولوژيك مكان­هاي مورد مطالعه در چهار بخش:اقليم(47عامل)، خاك(13عامل) و فيزيوگرافي(2عامل) تعيين شد. به منظور بررسي تشابه موجود بين مكان­هاي مورد مطالعه و طبقه­بندي آن­ها، آمار كمي 62 ويژگي محيطي بر اساس شاخص فاصله اقليدوسي نسبي، به روش واريانس حداقل، طبقه بندي خوشه­اي گرديد. همچنين براي تعيين ارتباط بين عملكرد محصولات سه گانه و شرايط اكولوژيك مكان­هاي مورد مطالعه، آمار عملكرد وزن خشك سه­گونه گياهي در ارتباط با 40 عامل محيطي برگزيده، به روش آناليز تطبيقي متعارف(CCA) و آناليز مولفه­هاي اصلي(PCA) رج بندي و مورد پردازش قرارگرفت. با توجه به نتايج حاصل از تجزيه خوشه­اي مكان­هاي مورد مطالعه در سطح تشابه 75درصد به دو رويشگاه متمايز تفكيك مي­شود. رويشگاه اول مكان هاي شماره 1،4و5 و رويشگاه دوم، مكان­هاي شماره 2و3 را شامل مي­شود. از ميان 62عامل تنها 26 عامل (25 عامل اقليمي و 1عامل فيزيوگرافي) تأثيرگذار بود (در سطح اطمينان99/0 و95/0) و باقي عامل­ها تأثيري بر روي اين طبقه­بندي نداشت. با توجه به نتايج رج بندي، مكان­هاي 2و 3   با ويژگي هاي بارش بيشتر در شهريور ماه و فصول پائيز و زمستان، دوره يخبندان طولاني، خاك عميق­، با بافت متوسط و در حد ارتفاعي 2235 تا 2289 متر از سطح دريا مناسب زراعت گياهان اسپرس و يونجه ديم مي­باشد.