افسانه جبار زارع
بررسي رفتارهاي جوانه زني و استقرار گونه Artemisia sieberi در درمنه زارهاي كلاه قاضي اصفهان
در مديريت اكوسيستمهاي مرتعي، حفظ و توسعه پوشش گياهي از پارامترهاي عمده ميباشد. يكي از گونههاي بومي استپ ايران و توران درمنه دشتي يا Artemisia sieberi است كه كمتر در امر مبارزه با بيابانزايي و احياي رويشگاههاي اين گياه استفاده شده است. اين مطالعه به منظور بررسي جوانهزني در شرايط آزمايشگاه و گلخانه و نيز استقرار آن در گلخانه و رويشگاه كلاه قاضي، در پارك ملي كلاه قاضي اصفهان واقع در¢45 °51 طول شرقي و ¢15 °35 عرض شمالي انجام گرفت. بذر درمنه دشتي از 20 پايه موجود در پارك جمعآوري شد و براي سپري شدن دوره خواب قبل از هر آزمايشي 9 روز در دماي 0- 5 درجه سانتيگراد پيش سرمادهي شدند. جوانهزني در پتريديش با سه آزمايش تحت تاثير الف- تيمار تنش خشكي در سطوح خشكي صفر، 2- ، 4- و 6- بار با استفاده از محلول پلي اتيلن گليكول، ب- تيمار عصاره اندامهاي هوايي گياه درمنه با غلظتهاي 0، 10، 20 و 30 درصد بر جوانهزني بذر خود و ج- تيمار روشنايي متناوب 12 ساعته و تاريكي مطلق در محيط آزمايشگاه در قالب طرح فاكتوريل كاملا تصادفي آزمايش شده و سپس با نرم افزار آماري SAS آناليز صفات جوانهزني انجام شد. جهت تعيين درصد جوانهزني بذور و استقرار گياهچهها، بذرها در ظروف سيني كشت، كاشته شدند. پس از سه هفته درصد جوانهزني آنها بدست آمد. بعد از 5 ماه، 40 گياهچه نسبتا قويتر به كيسههاي پلاستكي منتقل شد. پس از 2 ماه از انتقال به كيسهها 16 پايه از قويترين آنها به داخل خاك مزرعه داخل پرديس دانشگاه منتقل و استقرار آنها محاسبه گرديد. درصد پوشش تاجي درمنه و تراكم پايهها در عرصه در سه مكان با پوشش تاجي درمنه و در 5 فصل متناوب آمار برداري شد و تركيب سني پايهها بدست آمد. ميزان بهرهبرداري توسط حيات وحش و ارتباط آن با پوشش تاجي درمنه بررسي شد. نتايج نشان داد افزايش سطح خشكي باعث كاهش درصد و سرعت جوانهزني، طول ساقهچه و ضريب آلومتري و افزايش طول ريشه چه شد. با افزايش غلظت عصاره، درصد و سرعت جوانهزني، طول ساقهچه و طول ريشهچه در اين گونه كاهش يافت و ظاهراً اين تاثير منفي حاكي از نوعي آللوپاتي بين اندامهاي گياه و جوانهزني بذر درمنه باشد. در تيمار روشنايي نسبت به تاريكي درصد جوانهزني و طول ريشهچه افزايش يافته و ضريب آلومتري و طول ساقهچه كاهش يافت. نتايج كشت در ظروف سيني كشت نشان داد، درصد جوانهزني 04/63 درصد، زندهماني گياهچههاي سبز شده 23 درصد، درصد استقرار گياهچهها در كيسههاي پلاستيكي 70 درصد و درصد استقرار نهالها در مزرعه 75 درصد بوده و به طور كلي 61/7 درصد از بذور كشت شده توليد پايههايي كرد كه به خوبي در مزرعه مستقر شدند. حداكثر تاج پوشش درمنه در بهار وجود دارد، اما به دليل وجود گياهان خوشخوراكتر در اين زمان، كمتر چرا ميشود. با وجود اينكه خشكي در تابستان موجب كاهش پوشش ميگردد، اما چون معدودي از گياهان در اين زمان بيوماس سبز دارند، چراي درمنه در طول اين فصل نسبت به بهار كمي افزايش مييابد. در پاييز با ظهور گل و ميوة انبوه، درصد پوشش افزايش و علوفه فصل سرما در مرتع تامين ميشود. كاهش تاج پوشش در انتهاي فصل زمستان به علت چرا و ريزش بذرها ميباشد. بهترين زمان بهرهبرداري گياهخواران از درمنهزارها با توجه به فنولوژي، ميزان اسانس گياه و چگونگي بهرهبرداري حيات وحش از طبيعت، پاييز و زمستان ميباشد.