مینا باقری
بررسي عملكرد و مقايسه اقتصادي گونه هاي مختلف علوفه اي ( يونجه و اسپرس) با توليد گندم در طرح تبديل ديم زارها در شهرستان فريدن اصفهان
چكيده
امروزه به دليل افزايش جمعيت انساني و ضرورت تأمين غذا، منابع طبيعي كشور بيش از هر زماني در معرض توسعه كشاورزي قرارگرفته و اكوسيستمهاي مرتعي به طور بيرويه به زراعت غلات ديم تبديل ميگردد؛ به طوريكه هر ساله بسته به شرايط جوي، اجتماعي و اقتصادي از سطح مراتع كاسته شده و به وسعت ديمزارهاي كمبازده با توليد كشاورزي ناچيز و غير اقتصادي و همچنين اراضي رها شده، افزوده
ميشود.توسعه بيرويه زراعت ديم در زاگرس مركزي كه بخش عمده آن، از نظر شرايط اقليمي و فيزيوگرافي مناسب كشت غلات
نميباشد در سالهاي اخير روبه گسترش بوده است. براساس نظرات كارشناسي و شواهد موجود هرگاه اراضي ديم كمبازده به كشت گياهان علوفه اي نظير اسپرس و يونجه اختصاص پيدا كند، علاوه بر حفظ محيط، بخش قابل ملاحظهاي از علوفه مورد نياز دام ها را تأمين كرده و توليد حاصل نيز اقتصادي خواهد بود. از طرفي عدم دسترسي به اطلاعات علمي و كافي كه از تحقيقات كاربردي در زمينه زراعت ديم علوفه و غلات توليد شده باشد، انجام چنين تحقيقاتي را اجتناب ناپذير ميسازد. بر اين اساس ضرورت داشت تا در رابطه با وضعيت توليد گياهان علوفه اي كشت شده (اسپرس و يونجه) و مقايسه ارزش توليد آنها با زراعت گندم ديم با هدف ارائه راه حل مناسب فني و اقتصادي جهت استفاده بهينه از اين گونه اراضي بررسي لازم انجام شود. در اين تحقيق امكان جايگزيني زراعت علوفه با غلات ديم در پنج مكان در منطقه بوئين و مياندشت فريدن اصفهان مورد بررسي قرارگرفت. در هر يك از مكانها كه به صورت تصادفي انتخاب شدند، عملكرد زراعتهاي اسپرس، يونجه و گندم به روش قطع و توزين با استقرار 40 پلات يك متر مربعي براي هر محصول به صورت تصادفي سيستماتيك تعيين شد. تجزيه واريانس يك طرفه و مقايسه ميانگين بر روي آمار توليد و درآمد خالص با استفاده از نرمافزار انجام شد. مهمترين ويژگيهاي اكولوژيك مكانهاي مورد مطالعه در چهار بخش:اقليم(47عامل)، خاك(13عامل) و فيزيوگرافي(2عامل) تعيين شد. به منظور بررسي تشابه موجود بين مكانهاي مورد مطالعه و طبقهبندي آنها، آمار كمي 62 ويژگي محيطي بر اساس شاخص فاصله اقليدوسي نسبي، به روش واريانس حداقل، طبقه بندي خوشهاي گرديد. همچنين براي تعيين ارتباط بين عملكرد محصولات سه گانه و شرايط اكولوژيك مكانهاي مورد مطالعه، آمار عملكرد وزن خشك سهگونه گياهي در ارتباط با 40 عامل محيطي برگزيده، به روش آناليز تطبيقي متعارف(CCA) و آناليز مولفههاي اصلي(PCA) رج بندي و مورد پردازش قرارگرفت. با توجه به نتايج حاصل از تجزيه خوشهاي مكانهاي مورد مطالعه در سطح تشابه 75درصد به دو رويشگاه متمايز تفكيك ميشود. رويشگاه اول مكان هاي شماره 1،4و5 و رويشگاه دوم، مكانهاي شماره 2و3 را شامل ميشود. از ميان 62عامل تنها 26 عامل (25 عامل اقليمي و 1عامل فيزيوگرافي) تأثيرگذار بود (در سطح اطمينان99/0 و95/0) و باقي عاملها تأثيري بر روي اين طبقهبندي نداشت. با توجه به نتايج رج بندي، مكانهاي 2و 3 با ويژگي هاي بارش بيشتر در شهريور ماه و فصول پائيز و زمستان، دوره يخبندان طولاني، خاك عميق، با بافت متوسط و در حد ارتفاعي 2235 تا 2289 متر از سطح دريا مناسب زراعت گياهان اسپرس و يونجه ديم ميباشد.